به گزارش پايگاه اطلاع رساني رسالات به نقل از طلبه بلاگ وابسته به معاونت فرهنگي تبليغي دفتر تبليغات اسلامي خراسان رضوي،وقتی سنگی را از آسمان رها میکنیم تا به زمین بیفتد دیگر جای سوال کردن اینکه «آیا باید سنگ را رها کرد؟» نیست. داستان دین و فضای مجازی هم اینگونهاست. در حال حاضر آنچه وجود دارد این است که دین در فضای مجازی مانند تمام اندیشهها و تفکرها وجود دارد لذا سوال از حضور دین در فضای مجازی کاملا اشتباه است.
اما اینکه چگونه شد دین در فضایی «شبه سکولار» که به عقیده برخی به سکولار شدن انسانها و مدرن اندیشیدن و حتی مدرن زندگی کردن آنها دامن میزند، جایی برای خود باز کرد جای سخن و گفتگو دارد و شاید باعث برطرف شدن برخی تعارضات نظری میان دین و فضای مجازی شود.
مدتهاست که دیگر فضای مجازی از مجازیت خود فاصله گرفته و تبدیل به حقیقت شده است چرا که میلیونها نفر از جمعیت جهان را به خود مشغول کرده است و هر روز و هر شب به این جمعیت اضافه میشود. امکانات فراوانی که این ابزار در اختیار انسانها قرار میدهد باعث هجوم انسانها به استفاده از آن شده است.
وقتی انسانها در فضایی حضور داشته باشند به طور طبیعی فرهنگ، اندیشه، دین، مذهب و بسیاری از چیزهایی که وابسته به انسانهاست نیز در آنجا حضور خواهد داشت. بنابراین زمانی که انسان این ابزار را به خاطر امکاناتی که به او میدهد برگزید، آنگونه که اراده میکند از این ابزار استفاده میکند نه آنگونه که دیگران آن را به خاطر آن استفاده خاص ساختهاند.
البته طبیعی است که فضای مجازی مضراتی هم داشته باشد و این مضرات مانند تمام وسیلههایی است که در خدمت انسان قرار میگیرد. هر وسیلهای که انسان جهت بهبودی و سودمندی از آن استفاده کند بدون شک استفاده مضری هم خواهد داشت و فضای مجازی از این امر استثنا نیست.
بنابراین فضای مجازی به همان اندازه که میتواند برای دین و پیشبرد دین توسط دینداران سودمند باشد میتواند به جهت وجود مطالبی غیر صحیح و غیر وارد بر دین برای برخی افراد گمراه کننده باشد. با این وجود میتوان گفت فضای مجازی در زندگی انسان رخنه کرده است و وجود دارد و هیچ راه فراری از آن وجود ندارد لذا هیچ شکی نیست که باید دین آنگونه که در رسالتش است در این فضا حاضر باشد.
اکنون فضای مجازی، جایگاه ویژهای در عرصه جهانی دارد. در حال حاضر این فضا، فضایی آموزشی، اقتصادی، علمی، پژوهشی و حتی زیستی تبدیل شده است. و اگر قرار باشد عقیده دینی بر این اساس استوار باشد که در همه عرصههای زندگی حضور دارد و حرفی برای روش زندگی کردن دارد پس دین باید حضوری پر رنگ در عرضه مجازی داشته باشد.
دین بر اساس اینکه خود را حقیقتی ناب و پایدار معرفی میکند و یکی از وظایف دینداران را ارائه این حقیقت به دیگران و نشر آموزههای حقیقی خود میداند اینترنت و فضای مجازی را میتواند بهترین ابزار برای نشر حقیقت برگزیند و از این ابزاری که اصالتی مدرن و دین گریز دارد نهایت استفاده را ببرد.
از سویی دیگر اگر دین به عنوان یک حقیقت زنده در فضای اینترنت حضور نداشته باشد حاکی از حذف و رو به زوال رفتن آن در فضای حقیقی است چرا که حضور یک مسلمان یا دیندار یا حتی یک مسیحی در فضای مجازی به معنای حضور دین اوست. زیرا همانطور که بیان شد انسان بدون فکر، فرهنگ و سلیقههای شخصی در فضای مجازی وجود ندارد لذا اگر زمانی دین جایگاه و حضوری در فضای مجازی نداشته باشد دو معنا بیشتر نخواهد داشت اول اینکه دیگر دینی که جزء تفکر و فرهنگ انسانها باشد در فضای حقیقی وجود ندارد تا در فضای مجازی حضوری پررنگ داشته باشد. دوم اینکه دینداران علاقهای به حضور در این فضا ندارند و از این فضا به خاطر فساد و مضراتی که دارد دوری میکنند.
معنای اول جای هیچ بحثی ندارد چون در حال حاضر حضور همه جانبه دین و جنبههای دینی هم در جهان مشاهده میشود و هم در فضای مجازی به صورتی که دینداران توانستهاند با استفاده از ظرفیتها و امکانات فضای مجازی دینداری را برای مردم آسانتر کنند. تا حدی که برخی از مناسک مذهبی و دینی را میتوان در مقابل صفحه مانیتور و به صورت آنلاین انجام داد و یا حتی از مشاهده انجام مناسک دینی توسط دیگران در مقابل صفحه مانیتور منقلب شد. برای مثال برای شیعیان و مسلمانان دیگر دیدن حرم امام حسین علیه السلام یا امام رضا به صورت زنده یک تصور و خیال نیست و همین فضای مجازی و اینترنت توانسته است حس در محضر و در حرم پیشوایان دینی را برای مردم به صورت مجازی تداعی کند.
اما معنای دوم به هیچ وجه نمیتواند عملی باشد چرا که فضای مجازی دیگر تنها به عنوان یک وسیله مطرح نیست و در زندگی انسان امروزی جایگاه ویژهای دارد طوری که اگر فردی با این ابزار آشنا نباشد جنبههای مختلفی از زندگی بشری و امروزی را از دست داده است و این به هیچ عنوان با اندیشههای اسلام سازگار نیست؛ چرا که در قرآن و روایات تاکید فراوانی بر علمآموزی شده است. پیامبر اکرم (ص) میفرماید: «اطلبوا العلم من المهد الى الحد» و نیز «اطلبوا العلم و لو بالسین» و بر اساس فرموده امام صادق (ع): «فرهنگ دینی و قرآنی این است که به دنبال بهترها باشیم» و در حال حاضر فضای مجازی ابزاری است که میتواند بهترینها را برای نشر و ترویج اندیشه اسلامی بیاورد بنابراین عدم استفاده از چنین ابزاری بر طبق اندیشههای صریح و روشن اسلامی نخواهد بود.
هر چند حضور دین در فضای مجازی با برنامهریزی مدون و منسجم وضعیت مطلوب است اما اگر قرار باشد از سمتی دیگر به حضور دین در فضای مجازی نگاه کنیم این حضور بدون برنامه ریزی نهادهای دینی هم امکان پذیر خواهد بود. چرا که استفاده دینداران یعنی حضور در این فضا و این حضور یعنی حضور دین در فضای مجازی بدون اینکه قرار باشد منبری، مجلسی و حتی چیز دیگری از مناسک و مظاهر دینی در این فضا حضور داشته باشد.