آداب مهمانی
کسی که می‌خواهد به مهمانی برادر دینی‌اش برود، قبل از هر چیز باید اموری را مراعات کند. بعضی از این امور برگرفته از بیانات شیوای ائمه‌ی اطهار علیهم‌السّلام هستند و مراعات کردن بعضی دیگر از آن‌ها، از نظر اخلاقی و عرفی بر ما لازم است.
(1)بدون اطلاع قبلی به مهمانی نرود.
اگر کسی بخواهد بدون دعوت به منزل کسی برود و مهمان شود، قبل از هر چیز باید به هر وسیله‌ای که امکان دارد صاحبخانه را در جریان بگذارد و به هیچ وجه سرزده وارد خانه‌ی کسی نشود، جز در موارد ضروری که اطلاع دادن ممکن نباشد.
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: «یا أیّها الذینَ آمنوا لاتَدخلوا بیوتاً غیر بیوتکم حتّی تستانسوا و تسلموا علی اهلها»؛ (نور/27) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! درخانه‌هایی غیر از خانه‌ی خود وارد نشوید تا این که اجازه بگیرید و بر اهل آن خانه سلام کنید».
میزبان باید از قبل آمادگی پذیرایی از مهمان را داشته باشد و اگر کسی سرزده وارد خانه‌ی برادر دینی‌اش شود، امکان دارد چیزی در خانه برای خوردن نداشته باشد و غذای زن و بچه خود را برای او بیاورد و حق آن‌ها را ضایع نماید و یا این که از این جهت که نتوانسته از مهمان پذیرایی کند، خجالت بکشد و خدای‌نخواسته برای تأمین معاش مهمان دست به کار خلاف شرع بزند.
امام جعفر صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «کسی که بی‌دعوت به خانه‌ای رفته و غذایی بخورد، قطعه‌ای از آتش را خورده است.(کیمیای سعادت، ص 230)
(2)فرزند خود را همراه نبرد.
اگر کسی برای مهمانی دعوت شد، در صورتی که بداند میزبان فقط شخص او را دعوت کرده، حق ندارد کس دیگری را همراه ببرد، حتی فرزند خود را هم نمی‌تواند همراه ببرد، در غیر این صورت گناه بزرگی را مرتکب شده است.
امام جعفر صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: وقتی برای خوردن غذا دعوت شدید، فرزند خود را همراه نبرید، زیرا این کار معصیت بوده و غذا خوردن آن بچه حرام است.( وسائل الشیعه، ج 19، ص 11، ح1)
بچه تکلیفی نسبت به خوردن غذای حلال و حرام ندارد، اما خوردن غذای حرام علاوه بر این‌که اثر وضعی بر روح و روان کودک می‌گذارد، پدر آن بچه را هم که او را همراه برده است، معصیت‌کار می‌کند و فردای قیامت باید جوابگوی عمل خلاف شرع خود باشد. ولی اگر می‌داند میزبان راضی است که کس دیگری را همراه خود ببرد، در این صورت همراه بردن بچه و دیگران اشکالی ندارد.
(3)در مهمانی بدون اجازه غذا نخورد.
اگر میزبان غریبه باشد(از برادران دینی نباشد)، تا وقتی که اجازه نداده است، نباید کسی چیزی بخورد، چون درست است که به طور رسمی به مهمانی دعوت شده است و بدون دعوت نیامده، اما خوردن غذا باید با اجازه باشد. اما اگر میزبان برادر دینی انسان باشد، در این صورت چون خداوند کریم اجازه داده که مؤمنان از اموال یکدیگر بخورند، می‌تواند بدون اجازه غذا و چیزهای دیگر بخورد.
خداوند تبارک و تعالی در این مورد می‌فرمایند: «و لا علی انفسکم ان تاکلوا من بیوتکم او بیوت آبائکم او بیوت امهاتکم او بیوت اخوانکم او بیوت اخواتکم او بیوت اعمامکم او بیوت عماتکم او بیوت اخوالکم او بیوت خالاتکم او ما ملکتم مفاتحه او صدیقکم لیس علیکم جناح ان تاکلوا جمیعا او اشتاتا؛(نور/61) و باکی بر شما نیست که از خانه‌های خود و پدران خود و مادرانتان و برادران و خواهران و عمو و عمه و دایی و خاله خویش غذا تناول کنید یا آن که از هرجا که کلید آن در دست شما است یا خانه رفیق خود باکی نیست که از مجموع یا هریک از این خانه‌ها طعام خورید».
محمد‌حلبی می‌گوید: از امام صادق علیه‌السلام در مورد این آیه که خداوند می‌فرماید: «لیس علیکم جناح ان تاکلوا من بیوتکم او بیوت آبائکم ...» پرسیدم که معنی قول خداوند که فرموده: «او صدیقکم» چیست؟
حضرت فرمود: به خدا قسم! این مربوط به وقتی است که انسان به خانه برادر دینی‌اش می‌رود و بدون اجازه از غذاهای خانه او می‌خورد و استفاده می‌کند.(وسائل‌الشیعه، ج 16، ص 434، ح 1)
فضل‌بن‌یونس می‌گوید: روزی در منزلم نشسته بودم که خادمم داخل شد و گفت: شخصی دم در منزل است که نامش موسی‌بن‌جعفر است و شما را می‌خواهد.
گفتم: ای غلام! اگر این شخص همان کسی باشد که من گمان کرده‌ام، تو را در راه خدا و به شکرانه این مژده آزاد می‌کنم.
من جلو در رفتم و دیدم امام موسی‌کاظم علیه‌السلام است. تعارف کردم و آن حضرت داخل شد. خواستم حضرت را بالای اتاق بنشانم، حضرت فرمود: ای فضل! صاحبخانه باید بالا بنشیند، مگر آن‌که مهمان از سادات باشد. عرض کردم: شما هم که از سادات هستید. پس بفرمایید بالا بنشینید.
آن‌گاه گفتم: فدایت شوم! غذایی برای دوستانمان مهیا ساخته‌ام. اگر اجازه بفرمایید آن را حاضر کنم تا شما هم میل کنید.
حضرت فرمود: ای فضل! مردم از خوردن این‌گونه غذاها (بدون دعوت به منزلی رفتن و غذا خوردن) کراهت دارند، ولی من اشکالی در آن نمی‌بینم.
به غلام گفتم: مقدمات غذا را فراهم کن و آب و تشت برای شستن دست‌ها بیاور. او ظرف آب را ابتدا نزد حضرت آورد، ولی آقا فرمود: هر چیزی حدی دارد.
عرض کردم: حد این کار چیست؟
فرمود: این است که ابتدا صاحبخانه دست‌هایش را بشوید تا مهمانان نشاط پیدا کنند و با بسم الله شروع کرده و به حمد خدا ختم کند.(بحارالانوار، ج 17، ص 200)
(4)بخاطر دوری راه از پذیرش دعوت سر باز نزند.
پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: اگر مرا برای خوردن غذا به محلی که مسافتی طولانی با مدینه دارد، دعوت کنند، قبول می‌کنم.(قرب‌الاسناد، ص 163)
(5)بخاطر روزه‌ی مستحبی دعوت برادر مؤمنش را رد نکند.
امام جعفر صادق علیه‌السلام می‌فرماید: روزه‌داری که بر برادر دینی‌اش وارد شود و در نزد او غذا بخورد و از روزه خود به او چیزی نگوید و بر او منّت نگذارد، خداوند ثواب روزه‌ی یک سال را برای او ثبت می‌فرماید.(بحارالانوار، ج 17، ص 206)
روزه‌ای که در این روایت شریفه اجازه خوردن آن داده شده، روزه‌ی مستحبی است، چون روزه‌ی واجب را نمی‌توان باطل کرد، مگر این‌که واجب موسّع باشد.
منبع: مهمان‌داری در اسلام، نورمراد محمدی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی